Hôm nọ đi thăm đám ma bà ngoại vợ anh Giám đốc Thư viện tỉnh. Ngồi chơi với nhà đám có hỏi thăm vài câu cho vui đám:
– Cụ nhà, quê gốc ở đâu anh?
– Bà tôi quê gốc ở Soi Bún, mà ông biết Soi Bún ở đâu không!?
Mai Siêu Phong
Soi Búng ở Phú Yên
– Biết, ngày trước Soi Bún nguyên ở Nguyệt Tiên Đông Thôn thuộc Thượng Tổng Đồng Xuân huyện, Phú Yên Tỉnh, có hai Giáp (Nhứt Nhì) có diện tích 116 mẫu 6 sào sau không hiểu thế nào lại gọi là Nguyệt Lãng thuộc Hoà Thắng xã, đến khi Tây qua không biết hương chức ấm ớ hội tề thế nào lại gọi là Ngọc Lãng chết tên luôn. Giờ thì Ngọc Lãng thuộc Bình Ngọc.
Nói thì nói vậy cho vui chuyện với nhà đám chớ tôi định hôm nào thưa lại với ông anh Giám đốc rằng: địa danh Soi Bún là cách gọi dân gian chớ nguyên đó là SOI BÚNG (*), bãi-soi có nhiều búng nằm ở phía Nam cồn Lương, các vũng búng sâu hoáy do sông Cái khoét trong những ngày lụt.
Cũng chẳng trách ai gọi trật Soi Búng thành Soi Bún được vì câu ca dao quen miệng đã ngoài trăm năm: “Muốn về soi bún ăn dưa / lại e Soi bún đãi đưa nhiều lời”. Tui lúc nhỏ có hỏi chơi các anh lớn chữ nghĩa đầy mình:
– Sao gọi là Soi Bún mấy anh?
– Thằng này ngu hết biết!, chỗ người ta làm bún ở soi thì kêu lâu thành tên là soi bún chớ sao!
Nghe vậy thì hay vậy, hổng dám cãi mấy nình anh, chớ tui nghĩ, làm bún đâu phải nấu thuốc phiện, nấu rượu hay làm hàng quốc cấm mà phải ra soi, ra chỗ đồng không mông quạnh, chó ngáp không trúng ruồi. Làm bún ngày trước phải ngâm gạo cả ngày, kéo cối xay tóe khói, canh một, canh hai dậy ép bún, phì phò cho kịp sáng, nước rửa cối xay, nước nồi trụng bún tận dụng pha cám lớ đổ cho heo ăn thì dắt nhau ra ra soi ra bãi làm gì!? Nghĩ vậy mà không dám cãi sợ các anh mắng.
Ai cũng gọi Soi Bún; Thầy Tám, Ông Thầy dạy học cho cả làng tôi mấy đời cũng nói “Bữa nay cho mấy trò về sớm, Thầy mắc qua Soi Bún ăn giỗ. Đứa nào chạy trước nói Ông sáu Bầu chờ đò cho Thầy qua Soi Bún.”
Nhưng bà mẹ của Thầy thì nói khác “Mấy trò nghỉ sớm thì dìa liền nhà, đững lậu qua soi, sụp Búng chết cha tụi bay.” Tụi trò nhỏ sụp búng mà chết cha tụi nó, Lão sư mẫu chửi một mà chết hai. Ngày đó sông Chùa mùa cạn tụi tôi lội qua Soi Bún chỉ ướt chim chút đỉnh. Nhưng lang thang mò ra sông Cái tắm thỉnh thoảng có đứa sụp các vũng sâu gần bờ mà người ta gọi là Búng, sụp búng, chết mất ngáp.
Không biết từ nguyên dân gian hoán chuyển âm vị Búng ~ Bún lúc nào mà để các anh lớn mắng tui dốt mà ưa sanh sự. Dốt thì thì tui chịu dốt chớ tui cãi được mới thôi.” Soi bún nguyên từ địa danh Soi búng, dân gian gọi sai lâu ngày không sửa được, ai đó biên tập dân ca, ca dao Phú Yên, soạn địa chí nhớ chú thích giùm cho rõ, xin thành thật biết ơn.”
Mai Siêu Phong
Nguồn: chimviet.fr
(*) Búng (nôm) chỗ nước sâu làm ra một vùng: Đại Nam quấc âm tự vị- Huình Tịnh Paulus Của.
Sài gòn thập cẩm 