Ngày 17/04/2017, một tờ báo điện tử đưa tin về trường hợp nữ MC của Đài truyền hình VTV bị nhiễm chì do thường xuyên tô son màu đậm làm không ít quý cô quý bà lo ngại.
Bích Hiền – Vũ Thế Thành
Theo nghiên cứu của GS Katharine Hammond thuộc đại học California – Berkeley (Mỹ) thì mỗi phụ nữ trung bình một ngày “ăn” 0,06mg son môi, và cứ như vậy đến cuối cuộc đời, họ có thể “ăn” hết 1,7kg son môi. Nhìn vào nghiên cứu này, nhiều người băn khoăn về lượng chì có trong son môi sẽ đi vào cơ thể bao nhiêu? Liệu có gây hại cho người sử dụng không? Dưới đây là cuộc đối thoại với chuyên gia Vũ Thế Thành về vấn đề này – (Bích Hiền – Soha)
———————————–
Bích Hiền: Hôm nay trò chuyện với ông, một chuyên gia an toàn thực phẩm nhưng tôi lại muốn nói về son môi. Thực ra, khi phụ nữ dùng son môi rồi ăn uống thì ít nhiều cũng ăn phải son môi, chẳng thể tránh. Hay là, chúng ta cứ coi son môi là một loại thực phẩm đặc biệt cho dễ nói chuyện được không ông?
Vũ Thế Thành: Không phải thứ nào nuốt vào bụng cũng đều là thực phẩm. Những viên aspirin, paracetamol, felodipine… cũng được nuốt vào, nhưng là thuốc trị bệnh chứ có phải là thực phẩm đâu? Son môi, dầu gội đầu, sữa tắm… là mỹ phẩm.
BH: Nhưng nếu trong son môi có độc chất, mà phụ nữ dùng son môi lại vô tình nuốt theo đường tiêu hóa thì ông có thể xem đó là một hình thức về ‘ngộ độc thực phẩm’ được không?
VTT: Được. Độc chất từ son môi có thể vào cơ thể bằng cách ngấm qua da hoặc vào bằng đường tiêu hóa. Trong thực tế, son môi vào cơ thể chủ yếu là qua ngõ tiêu hóa, nên về mặt an toàn, các nguyên liệu dùng trong son môi cũng phải tuân thủ các quy định về an toàn thực phẩm.
BH: Tôi có đọc một tài liệu nói về nghiên cứu của giáo sư Katharine Hammond thuộc Đại học California, Berkeley (Mỹ) thì mỗi phụ nữ trung bình một ngày ‘ăn’ 0,06mg son môi. Cứ như vậy đến cuối đời, họ có thể xơi cả 1,7kg son môi, một con số không hề nhỏ phải không ông? Tôi đoán, nếu số son đó có nhiễm chì, thì hậu quả cũng thật kinh khủng.
VTT: Chưa chắc đã kinh khủng.. Vấn đề là hàm lượng chì có trong son môi là bao nhiêu, Bạn tưởng tượng đi, với 0,06 mg son môi mà mấy bà “ăn” mỗi ngày thì trong 0,06 mg đó có bao nhiêu chì. Chì “ăn”vào có phải ở suốt đời trong cơ thể đâu, cũng phải thải ra chứ.
Thời gian dài cả đời như thế là đang nói về ngộ độc mãn tính, nếu ăn vào nhiều mà thải ra ít.
BH: Thế theo ông, nguy cơ ngộ độc chì mãn tính từ son môi là có hay không?
Với quy định của Cơ quan An toàn Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) về lượng chì trong son môi không quá 10ppm (phần triệu), thì tôi nghĩ, mấy bả có đánh son cả mười lần một ngày cũng chẳng thể ngộ độc chì mãn tính (cười).
BH: Ông nói vậy nhưng trong tay tôi đang có bảng số liệu về một số loại son có chứa chì của FDA. Bảng này từ năm 2012, có thể hơi cũ nhưng nó chứng tỏ một điều, nhiều loại son có chứa chì là điều có thật.
VTT: Chì có trong son môi thì có gì lạ đâu. Chì có trong tự nhiên, đất đai, sông suối, không khí, cỏ cây, thực phẩm… thì son môi, dù nhà sản xuất chẳng cố tình đưa vào, thì cũng tự nhiên bị nhiễm chì. Vấn đề là nhiễm bao nhiêu mà thôi.
Chì lẫn trong son môi chủ yếu là đến từ phẩm màu. Lượng chì trong son môi có rất ít, mà phẩm màu cũng lại chiếm tỉ lệ rất ít trong son môi. Hơn nữa, như bạn nói ban nãy, mỗi ngày phụ nữ trung bình ‘ăn’ có 0,06mg son môi, thì lượng chì đâu có nhằm nhò gì.
Tin đồn son môi nhiễm chì không chỉ tại Việt Nam, mà đã một thời gây sóng gió ở Hoa Kỳ hơn mười năm trước. Thực ra, ban đầu, FDA không quan tâm đến dư lượng chì trong son môi đâu, nhưng áp lực dư luận mạnh quá, họ phải làm.
FDA đã khảo sát đủ loại son môi trên thị trường Hoa Kỳ. Kết quả cho thấy, 99% mẫu chưa vượt quá 10ppm (phần triệu) chì. Vì vậy, họ lấy luôn con số 10ppm làm mức giới hạn cao nhất mà chì được phép có trong son môi. Với mức này thì chì trong son môi quá ít, ít đến nỗi không thể đo được qua xét nghiệm máu thông thường, nghĩa là ‘ăn’ son môi, rồi cho xét nghiệm để đo lượng chì trong máu, thì không đo được.
Với số liệu mà bạn đưa ra, tất cả mẫu son môi đều có lượng chì nằm trong mức cho phép của FDA, nghĩa là đều dưới 10ppm.
BH: Son môi, cũng như các loại mỹ phẩm khác, có cần dựa trên một quy chuẩn nào đó về chất lượng không, thưa ông?
VTT: FDA không quy định nhà sản xuất chỉ được phép dùng nguyên liệu này hay nguyên liệu nọ để sản xuất son môi, nghĩa là muốn dùng nguyên liệu nào thì dùng. FDA chỉ yêu cầu dùng nguyên liệu nào thì phải kê khai ra.
Ngoại trừ duy nhất là phẩm màu. Không phải muốn dùng phẩm màu nào cũng được. FDA kiểm soát rất kỹ các loại phẩm màu dùng trong son môi, thậm chí kiểm đến từng lô hàng phẩm màu dùng để sản xuất son theo đúng quy định về an toàn thực phẩm.
Theo tôi biết, trong nước hiện nay không có quy chuẩn quốc gia cho sản phẩm son môi. Chỉ có tiêu chuẩn riêng của từng cơ sở thôi.
BH: Nói về trường hợp cụ thể, như một cô MC của đài truyền hình VTV. Theo thông tin trên báo, cô MC này có nhiều dấu hiệu của việc nhiễm chì như viền lợi chuyển màu đen xám, lấp lánh ánh kim loại, xét nghiệm máu thì lượng chì lên tới 32mcg/dL, gấp hơn ba lần ngưỡng cho phép. Cô này không uống thuốc Nam, cũng không tiếp xúc với các nguồn nhiễm chì nào khác, theo báo đưa tin. Bác sĩ kết luận cô ấy nhiễm chì do son môi, còn ông lý giải như thế nào về trường hợp này?
VTT: Cần lưu ý rằng, son môi không phải là nguồn nhiễm chì duy nhất. Như tôi nói ban nãy, chì có mặt khắp mọi nơi, không khí, sông ngòi, đất đai, rồi nhiều sản phẩm khác nữa. Sơn nhà (chiếm khá nhiều), đồ chơi trẻ em sơn phết màu mè… đều là những nguồn nhiễm chì. Đất đai có chì, nước có chì, thì rau củ quả có chì. Động vật, heo bò gà ăn nông sản thì trong thịt động vật cũng có chì.
Trường hợp của cô MC mà bạn đề cập, nếu kết quả xét nghiệm máu là đúng, thì mức chì trong máu như thế là tương đối cao. Với mức này chỉ cần tách rời bệnh nhân khỏi nguồn lây nhiễm chì, chứ chưa tới mức điều trị tích cực.
Tuy vậy, xác định nguồn nhiễm chì không phải là chuyện đơn giản. Thực phẩm cô ấy ăn hàng ngày, kể cả nước uống, nhiễm chì ở mức bao nhiêu, môi trường làm việc có nhiễm chì không, hãng sơn chẳng hạn… Chứ không thể chỉ hỏi người bệnh, rồi cho rằng cô ấy ‘không tiếp xúc với các nguồn nhiễm chì khác’. Kết luận như thế là vội vàng chưa thuyết phục…
Nếu muốn kết luận là do son môi thì phải phân tích lượng chì trong son môi là bao nhiêu. Không có con số này thì chưa thể kết luận được.
Son môi ở thị trường Mỹ có mức chì dưới 10ppm (an toàn), nhưng son môi ở thị trường Việt Nam có thể khác, cao hơn. Cao hơn tới mức nào, khi mỗi ngày chỉ ăn 0,06mg son môi mà trong máu lại có lượng chì ở mức báo động như thế v.v…
Với thông tin mà bạn nêu ra, theo tôi, chưa đủ để kết luận son môi là nguyên nhân gây nhiễm chì trong máu.
BH: Như ông khẳng định ở trên, liều lượng son môi được dùng chút chút thôi nên ít có nguy cơ nhiễm chì, hoặc nếu có nhiễm cũng rất ít, dưới ngưỡng phát hiện. Tuy nhiên, từ lúc xuất hiện bài báo về trường hợp của nữ MC ở VTV, có hơn một chuyên gia đã khẳng định nguy cơ nhiễm chì từ son môi là có thật. Thú thực, là một người tiêu dùng, tôi cảm thấy rất lúng túng không biết phải tin vào thông tin nào.
VTT: Về mặt khoa học tôi cần bằng chứng. Không thể kết luận nhiễm chì là do son môi nếu chưa có kết quả phân tích lượng chì trong loại son môi đó.
BH: Ông nói vậy, nhưng tôi lại dựa trên thực tế của bản thân là một phụ nữ có kinh nghiệm dùng son môi (cười). Tôi thấy dùng son trong một thời gian có thể dẫn đến hậu quả là môi nhợt nhạt hoặc thâm đen. Việc này là có thật. Đây có phải là do tác động xấu của chì có trong son môi hay không?
VTT: Trong son môi có nhiều thứ lắm, chứ đâu chỉ có chì đâu mà vội đổ lỗi cho chì. Son môi làm từ các loại khoáng nghiền mịn, trộn sáp ong, dầu khoáng, chất béo… Rồi thêm phẩm màu, đủ loại phẩm màu, màu sắc đủ cỡ… Phẩm màu là thứ đang ngại nhất. Môi nhợt nhạt hoặc thâm đen, thì liệu có phải do chì không, cần đi xét nghiệm mới có thể tạm kết luận được.
BH: Nếu bây giờ phụ nữ – vì sợ nhiễm chì, mà không dùng son môi nữa thì ông nghĩ sao? Ông có nghĩ rằng điều đó rất đáng buồn không?
Phụ nữ mà không dùng son môi thì chắc trời… sập. Ai đó đổ lỗi tại chì trong son môi để họ phải phấn son hững hờ thì phải chịu trách nhiệm (cười).
Bích Hiền (Soha) thực hiện – 2017
Sài gòn thập cẩm 